കേരളീയ ഹിന്ദുമത വിശ്വാസങ്ങളില്‍ കര്‍ക്കടകമാസം (ആഷാഢം) ഒരു അത്യന്തം വിശിഷ്ടമായ കാലഘട്ടമാണ്. മഴയിലും മൂടിനില്‍ക്കുന്ന ആകാശച്ഛായയിലും ആദ്ധ്യാത്മികതയുടെ താളം വണങ്ങുന്ന ഈ മാസം ആത്മാവുകളുമായി ബന്ധപ്പെടുന്നതിന് ഏറ്റവും അനുയോജ്യമായ കാലമായി പലരും വിശ്വസിക്കുന്നു. ഇതിന് കാരണം, ഈ മാസം 'പിതൃബന്ധങ്ങളുടെ', പൂര്‍വികരുടെ സ്മരണയുടെ, ആത്മബന്ധങ്ങളുടെ കാലം എന്ന നിലയിലാണ് ശാസ്ത്രങ്ങളും പുരാണങ്ങളും വിശേഷിപ്പിക്കുന്നത്.
ഹിന്ദു ധര്‍മ്മത്തില്‍ ആത്മാവ് മരിച്ചാല്‍ ദേഹത്തെ വിട്ടുപോയാലും, അവശേഷിക്കുന്ന പുണ്യപാപങ്ങള്‍ കൊണ്ടുള്ള ബദ്ധതയെ അടിസ്ഥാനമാക്കി ചില ആത്മാക്കള്‍ ഭൂമിയില്‍ തന്നെ തുടരുമെന്ന വിശ്വാസങ്ങളുണ്ട്. ഇത്തരം ആത്മാക്കള്‍ക്ക് മോക്ഷം നല്‍കുക എന്നത് ജീവനുള്ളവരുടെ ഉത്തരവാദിത്തമാണ്. അതിനാണ് ശ്രാദ്ധം, ബലിതര്‍പ്പണം തുടങ്ങിയ കര്‍മങ്ങള്‍ നിര്‍ദ്ദേശിച്ചിരിക്കുന്നത്.
കര്‍ക്കടകമാസത്തെ 'ധര്‍മ മാസം', 'പിതൃപുത്ര ബന്ധത്തിന്റെ മാസം', 'ആത്മസംസ്മരണയുടെ മാസം' എന്നിങ്ങനെയാണ് വെദാന്തചിന്തകര്‍ വിശേഷിപ്പിക്കുന്നത്. ഗരുഡപുരാണം, ബ്രഹ്‌മവൈവര്‍ത പുരാണം, ആപസ്തംബ ഗൃഹ്യസൂത്രങ്ങള്‍ തുടങ്ങിയവയെല്ലാം കര്‍ക്കടകമാസത്തെ പിതൃകര്‍മങ്ങള്‍ക്ക് ഏറ്റവും അനുയോജ്യമായ കാലഘട്ടമായി രേഖപ്പെടുത്തുന്നു. മഴയാണ് ഈ മാസത്തെ പ്രധാന അടയാളം. പ്രകൃതിയും മനുഷ്യനും തമ്മില്‍ ആത്മീയബന്ധം സ്ഥാപിക്കുന്ന കാലഘട്ടമാണിത്. മഴയിലെ ജലധാരയില്‍ 'ഗംഗാതത്വം' കാണുന്ന സംസ്‌കാരമാണ് ഭാരതത്തിനുള്ളത്. അതുകൊണ്ടാണ് വാവുബലി പോലുള്ള കര്‍മങ്ങള്‍ നദീതടങ്ങളിലും കടല്‍ത്തീരങ്ങളിലും നടന്നുവരുന്നത്. ഈ ജലശുദ്ധിയിലൂടെ ആത്മാക്കള്‍ക്ക് വിടവാങ്ങാനുള്ള ആത്മീക സഹായം ലഭിക്കുമെന്ന് ധര്‍മശാസ്ത്രങ്ങള്‍ പറയുന്നു.
കര്‍ക്കടകമാസത്തിലെ പ്രധാന ആചാരമായി വാവുബലി ജനപിന്തുണയോടെ നടത്തപ്പെടുന്നു. പിതാക്കളുടെ ആത്മാവിന് വിശ്രമം നല്‍കുക എന്നതാണ് ഇതിന്റെ പ്രധാന ലക്ഷ്യം. അതിനായി ''പിണ്ഡദാനം'', ''തര്‍പ്പണം'', ''പ്രാര്‍ഥന'', ''ബ്രാഹ്‌മണഭിക്ഷ'' എന്നീ ഘടകങ്ങള്‍ ഈ ആചാരത്തില്‍ ഉള്‍ക്കൊള്ളുന്നു.കേരളത്തില്‍ തിരുനാവായ, തൃപ്പൂണിത്തുറ, അരിപ്പാടം, അലപ്പുഴ തുടങ്ങിയ തീര്‍ത്ഥസ്ഥലങ്ങളില്‍ പതിവായി വാവുബലി നടത്തുന്നു. പിതൃകര്‍മ്മങ്ങള്‍ ചെയ്യുമ്പോള്‍ ഈ ഭൂമിയില്‍ കുടുങ്ങിപ്പോയ ആത്മാക്കളെ മോക്ഷത്തിലേക്ക് നയിക്കാമെന്നുള്ള വിശ്വാസം ഹിന്ദു മതത്തില്‍ ഏറെ പ്രബലമാണ്. അതിനാല്‍ ജീവിതത്തില്‍ ആത്മബന്ധം നിലനിര്‍ത്തുന്നതിനും ആത്മീയ കൃത്യത പുലര്‍ത്തുന്നതിനും ഈ മാസത്തെ പ്രാമുഖ്യം അത്രമേല്‍ ആഴമേറിയതാണ്.
